Met een vrolijk “Are you ready!” van de Russische grenswacht gaan de hekken na de lunchpauze weer open. Na de leegte en het offroaden in Mongolië gaan we Rusland in, waar de wegen weer geasfalteerd zijn :). We nemen de grensovergang in het Altai gebergte. Aan beide zijde van de grens een korte blik in de auto en een lading formulieren invullen, en dan kunnen we het grootste land van de wereld in. Het eerste (lange) deel van de reis in Rusland gaat door Siberië. Dan gaan we na ruim 9 maanden Azië in de Oeral Europa weer in. We hebben een route langs een reeks UNESCO’s gepland dus het beloofd weer een mooi stuk van de reis te worden.
We nemen de grensovergang in het Altai gebergte, dat zowel aan de Mongoolse en Russische ligt. Het landschap in het begin lijkt dan ook veel op dat in Mongolië. Behalve de weg, die is hier van mooi asfalt, en er staan bomen! In anderhalve dag dalen we langzaam af van ongeveer 2000 meter naar zo’n 300 meter. Om ons heen liggen schitterende pieken met eeuwige sneeuw.Bij de plaats Imya staan deze drie erg verweerde deerstones. In de bronstijd lag de grens van het toenmalige volk duidelijk ergens anders dan de huidige grens Mongolië-Rusland.Typisch in Rusland is dat elke stad een standbeeld van Lenin heeft. Deze in Imya heeft mooie bergen op de achtergrond.En een ander typisch beeld is de Niva. Naast de korte uitvoering die wij zelf hebben rijden er ook veel verlengde versies. Rusland is echt een Niva-land. In een dag rijden kwamen we maar liefst 35 stuks tegen.De eerste stad die we aandoen is de hoofdstad van Russische Altai: Barnaul. Hier staan nog een paar zeer mooi gerestaureerde houten huizen.We rijden naar Tomsk en onderweg komen we langs de eerste lange stukken bos met dennenbomen en berkenbomen.In Tomsk hebben we een appartement gehuurd. De eerste dag helaas geen warm water, maar het is warm genoeg dus even in koud water douchen is prima. De tweede dag is er echter helemaal geen water. Blijkbaar gebeurt dat vaker, want er stonden van deze containers die je bij een pomp op straat kunt vullen. Het ‘leef-zoals-de-Russen’ gevoel laten we het maar noemen.Overal op straat staan dit soort tanks met ‘kwas’, een gefermenteerde tarwe drank dat russen zeer graag drinken. Het alcoholgehalte is laag (minder dan 2,2%), dus je wordt er niet echt dronken van. Ook kinderen drinken er genoeg van.Het is 7 juli en overal op straat verschijnen jongelui met supersoakers, flessen en emmers. Wat is er aan de hand? Doen ze hier ook aan boeddhistisch nieuwjaar? Dat is midden april en al lang voorbij. Nee, het is Ivan Kupala dag, ofwel Johannes de Doper dag. Dan gaan de jongelui in onder andere Rusland de straat op om elkaar nat te gooien. Ouderen worden grotendeels ontzien. Gelukkig werden wij nog wel nat gegooid. En bij ruim 30 graden is dat niet erg!Naast de geweldige sfeer is het hoogtepunt van Tomsk de houten huizen. Er staan er hier nog heel veel, meer dan in andere steden. Dat komt omdat Tomsk niet aan de trans-Siberië spoorlijn ligt. Tomsk was een bloeiende stad voor de spoorlijn er kwam. De economische activiteit verschoof naar de plaatsen die er wel aan liggen. Tomsk viel toen als het ware in slaap en alles bleef bij het oude. Dus ook de houten huizen bleven bewaard. Een deel is al schitterende gerestaureerd (linksboven, rechtsboven, rechtsonder), anderen hebben nog wel enige aandacht nodig. Alle gaten dichten met pur behoort wat ons betreft tot de laatste categorie (linksonder).We beginnen aan de lange doorsteek van bijna 2000 km van Siberië. In het stuk van Tomsk naar Omsk is dit wat we uit het autoraam zien. Grasvelden of rietvelden en bosjes berkenbomen.Een mooie afwisseling van de grasvelden zijn de velden met koolzaad. Deze staan nu precies in bloei.We komen onderweg nog redelijk wat wegwerkzaamheden tegen. Vlak bij Omsk is de weg half afgesloten en kunnen we er om-en-om langs. Russen zijn niet van die wachtende types en ook niet bang om in de modder te rijden om vooraan in de file te kunnen komen. Zou dit in Nederland ook werken?De volgende plaats die we aandoen is Tyumen. Tyumen heeft verschillende orthodoxe kerken in allerlei kleuren, zoals deze Znamensky kathedraal met blauwe accenten.Een andere kerk is de Savior’s Church met groene accenten.In veel Russische steden hebben ze wat met katten en Tyumen is geen uitzondering daarop.In Yekaterinburg zijn in 1918 de laatste tsaar Nicolaas II en zijn familie in de kelder van een woonhuis vermoord. Het huis is gesloopt, maar op de plek is de Church upon the Blood gebouwd. De tsaar is heilig verklaard door de Russische orthodoxe kerk en de tsaar en zijn familie worden hier (en in andere kerken) nu als heiligen vereerd.De lichamen van de tsaar en zijn familie zijn in de bossen van Ganina Yama in de buurt van Yekaterinburg in een oude mijn gedumpt. Op deze plek is nu voor elk familielid (tsaar, tsarina en 5 kinderen) een kerk gebouwd.Ganina Yama ligt prachtig in de bossen. De weg er naar toe werd door onze navigatie ook wat spannender gemaakt dan achteraf nodig bleek. Een modderpad met diepe plassen is in Rusland niet ongebruikelijk om bij dorpen te komen. Voor ons reed dan ook een gewone auto dus wij hoefden de 4×4 ook niet aan. Terug toch maar de bandjes op het asfalt gehouden.In het dorpje Nevyansk, iets ten noorden van Yekaterinburg, heeft de zeer rijke Demidov familie (zij mochten de Oeral ontginnen van tsaar Peter de Grote) een grote kathedraal met een hoge klokkentoren gebouwd. Deze toren, gebouwd in de eerste helft van de 18e eeuw, is scheef gezakt als een soort Russische toren van Pisa.Na 9 maanden in Azië te zijn geweest gaan we op 15 juli bij Pervouralsk het continent Europa in. KuipWagen met de achterwielen in Azië en de voorwielen in Europa bij het Europa-Azië monument (zoals ook op het monument staat, al is dat altijd even puzzelen met het cyrillisch).Van Yekaterinburg naar Perm rijden we door de Oeral bergen. Geen hoge bergen, het zijn glooiende heuvels op een hoogte van een paar honderd meter met veel bossen en af en toe weilanden.Onderweg van Yekaterinburg naar Perm stoppen we in Kungur om de ijsgrot daar te bezoeken. Buiten is het 25 graden, binnen vriest het een paar graden. Ze hebben wel drie vriesdeuren nodig om de kou binnen te houden. Omdat het zomer is is er niet veel ijs, maar er zijn wel een paar mooie ijsformaties en beelden van ijs te zien. Daarnaast zijn er nog mooie rotsformaties en een aantal ondergrondse meertjes met zeer helder water te zien.Het is mooi weer, dus we gaan weer een avondje kamperen. Dit keer op een bloemenweide.In Perm hebben ze oude telefooncellen omgetoverd tot vissen-kunst.Vanuit Perm gaan we een dag naar het architectuur&etnografisch museum in Khokhlovka. Hier hebben ze houten woningen, industriële gebouwen en kerken van de laatste paar eeuwen uit de omgeving van Perm nagebouwd. Dit is een kerk uit de Noord Kama regio (ten noorden van de Kama rivier).En ook in Rusland hadden ze vroeger al windmolens.Toen we van Perm naar Kazan reden stak deze eland plotseling de weg over. Die zijn nog wel een slag groter dan edelherten!Het Kremlin van Kazan staat op de UNESCO lijst. Kazan is de hoofdstad van de republiek Tatarstan. De bevolking hier is grotendeels moslim. In het kremlin is in 2005 een grote moskee gebouwd, die hoog uitsteekt boven de oude muren.Ook de stad Kazan heeft wat met katten, maar dan met het luie soort…Het kremlin van Nizhny Novgorod staat hoog op een klif uitkijkend over de Wolga rivier en de Oka rivier. De muren en de torens van het kremlin stammen uit begin van de 16e eeuw.Het uitzicht vanaf het kremlin over de Wolga. Die lijkt hier wel wat dicht te slibben met zandbanken.Andrej Sacharov, de nucleair wetenschapper die de Russische atoombom mede heeft ontwikkeld en ontvanger van de Nobelprijs voor de Vrede in 1973, heeft van 1980 tot 1986 opgesloten gezeten in een flat in Nizhny Novgorod. Zijn activiteiten voor wereldvrede en vrijheid van meningsuiting waren tegen het zere been van de sovjet regering. Hij mocht geen contact hebben met andere mensen, geen nieuws volgen, alleen onder bewaking van de KGB naar buiten, en alles wat hij deed werd gevolgd. In 1986 installeerde de KGB plots een telefoon en de volgende dag belde president Gorbatsjov hem op om te vertellen dat hij vrij was. Zijn flat is nu een museum met een deel van zijn oorspronkelijke spullen, zoals deze telefoon. Het plaatje rechtsboven laat zien hoe de KGB hem controleerde.In de kelder onder het appartement van Sacharov (vanuit waar de KGB hem afluisterde) zit nu een tweedehands kledingzaak (ook met kleding uit Nederland), die gerund wordt door drie dames. Wij vroegen daar waar het museum was, en we moesten na bezoek aan het museum terug komen om een kopje koffie met een koekje te doen. En uiteraard moesten we met de auto op de foto.Zo’n 50 kilometer van Nizhny Novgorod ligt het plaatsje Gorodets, bekend om de houtschilderingen, houten huizen en de honingkoeken. Hier een detail van een houten huis.In Vladimir beginnen we aan de Gouden Ring, een reeks van oude Russische steden ten noordwesten van Moskou, die het hart vormden van het vroegere Kyivan Rus rijk. Al deze steden hebben schitterende kerken, kloosters en kremlins. In Vladimir hebben ze deze Maria-ontslapingskathedraal uit de 12e eeuw.De Demetrius kathedraal in Vladimir uit 1193 is rijk versierd aan de buitenkant met reliëfs (boven). De binnenkant is versierd met muurschilderingen, zoals deze van het paradijs en met reliëfs (onder).Regelmatig zien we deze combinatie van een kruis en halve maan op de koepels van kerken. Volgens het alwetende internet een ontwerp van Ivan de Verschrikkelijke na het veroveren van het islamitische Kazan. Weinig subtiele symboliek, zeker deze versie op de Demetrius kathedraal waar de maan doorklieft lijkt te worden door een zwaard. Dan helpt het vredesduifje op de top ook niet meer.Omdat Suzdal niet aan de trans-Siberië spoorlijn ligt, lijkt het alsof de tijd hier heeft stilgestaan sinds de 19e eeuw. Suzdal is een dorp, maar was ooit de hoofdstad van het Kyivan rijk, toen Moskou nog uit hutjes bestond. Het heeft een kremlin, staat vol met kerken en ligt heerlijk in het groen.De Nativity of the Virgin Kathedraal in het Suzdal kremlin heeft een rijk versierde iconastase (links). Een iconastase is een muur van iconen die het achterste deel van de kerk, waar alleen de priester mag komen, scheidt van deel waar de gelovigen komen. Twee deuren met gouden afbeeldingen op koper uit de 13 eeuw zijn nog bewaard gebleven.De Assumption Refectory Church uit 1525 staat in het Euthymius klooster in Suzdal (links). De binnenkant van de Cathedral of the Transfiguration of the Savior is helemaal versierd met fresco’s uit de 17e eeuw (rechts).Het Trinity Monastry of St. Sergius in Sergiyev Posad is het heilige der heilige van de orthodoxe kerk in Rusland. Dit klooster is gesticht door St. Sergius van Radonezh, de patroonheilige van Rusland. Het is een actief klooster, vol met pelgrims. Om de kist met St. Sergius te kunnen aanraken/kussen moet je wel een uur in de rij staan. Je hebt dus alle tijd om de beroemde middeleeuwse fresco’s binnen in de kerk te bekijken en van het gezang van de dienst te genieten die dag in dag uit doorgaat.In Rostov staat de Assumption kathedraal met zijn vijf gouden torens naast het kremlin. De kathedraal stamt uit ca. 1580 en het kremlin is zo’n 100 jaar jonger.In de klokkentoren van de Assumption kathedraal hangen 15 klokken, ieder met een eigen naam. De grootste weegt 32 ton en heet Sysoy.In het dorpje Borisoglebsky ligt het Boris&Gleb klooster (waar zou het dorpje zijn naam van hebben?). Dit ligt zo’n 20 kilometer ten westen van Rostov. Het klooster is nauwelijks veranderd sinds de tijd van tsaar Ivan de 4e, ook wel de verschrikkelijke genoemd (tweede helft 16e eeuw). Alleen de barbican toren, verstevigde toren boven een poort, is later bijgebouwd (linksboven). De kerk is mooi versierd met tegeltjes (rechtsboven). De priester leidde ons rond in de kerk. Hij sprak alleen geen Engels, dus schreef hij de belangrijkste jaartallen op papier (midden rechts) en belde hij Natalia die wel Engels kon. Het klooster stamt uit 1363. De belangrijkste heilige van het klooster, Irinarch, leefde van 1548 tot 1614. De plafondschilderingen in de oude poort zijn wel aan restauratie toe (onder).Als afwisseling voor de kerken en kremlins hebben we de Sumarokovskaya eland boerderij bezocht. Op deze boerderij kun je jonge elanden aaien (foto’s links en rechtsboven zijn elanden geboren in 2014, rechtsonder zijn 2 tot 4 jaar oud) en elandmelk drinken. Elanden zijn wel tam te krijgen, alleen niet goed in gevangenschap te houden. Elanden hebben speciale behoefte aan voer, maar wat precies is niet bekend. In gevangenschap gaan ze dus redelijk snel dood. Hier leven de volwassen elanden dan ook min of meer in het wild en komen alleen in de ochtend en avond naar de boerderij om gemolken te worden en wat makkelijk eten te scoren.In Jaroslavl staat de door UNESCO beschermde Johannes de Doper kerk. Deze heeft maar liefst 15 groene torens (linksboven). Van binnen is hij helemaal beschilderd met fresco’s van heiligen, Bijbelse verhalen, mythische verhalen en alledaagse activiteiten (rechtsboven en linksonder). Ook de deuren zijn versierd met mythische wezens, zoals eenhoorns (rechtsonder).De kerk van Elijah de Profeet in Jaroslavl heeft een zeer barokke iconostase (linksboven). Ook de muren en plafonds van deze kerk zitten helemaal vol met fresco’s. Rechtsboven een fresco waarin God de mens maakt, linksonder de ark van Noach. Rechtsonder kijken Maria met Jezus neer op de gelovigen.De Alexander Nevsky kerk, St. Sofia Kathedraal, de Resurrection kathedraal en het kremlin van Vologda (van rechts naar links) stammen uit de 17e eeuw.Alle muren en plafonds van de St. Sophia’s Kathedraal zijn bedekt met fresco’s. In de achtergrond de iconostase.De Transfiguratie Kathedraal van het Spaso-Prilutsky Klooster weerspiegelt in de kloostervijver.In alle actieve Russisch orthodoxe kerken moeten vrouwen een hoofddoek om. Een rok is in slechts een paar een vereiste, zoals ook in het Spaso-Prilutsky Klooster. Charmant!Het klooster van Ferapontovo staat op de UNESCO lijst vanwege de schitterende fresco’s. Daar mochten we geen foto’s van maken, maar wel van het klooster aan de buitenkant.Als het warm is en je krijgt een jeukje, dan is er niets lekkerder dan je in de schaduw tegen een bus aan te schuren lijkt deze koe te denken.in Petrozavodsk staat dit monument met een “vogel van blijdschap en vrijheid”. In veel huizen hebben mensen ook (een kleine houten versie) hiervan hangen, om geluk te brengen en kwade geesten te weren uit het huis.Vanuit Petrozavodsk gaan we met een draagvleugelboot naar het Kizhi Eiland. Als je in zo’n boot zit, merk je pas hoe hard hij gaat, als je naar het water kijkt.De Kizhi Enclosure op Kizhi Eiland staat op de Unesco lijst omdat het een mooi voorbeeld is van een dergelijke gemeenschap in dun bevolkte rurale gebieden. Linksboven de klokkentoren, de transfiguratie kerk en de kerk van de Intercession. Rechtsboven het oudste houten kerkje (kerk van de resurrectie van Lazarus) uit Rusland uit de 14 eeuw, linksonder de iconostase van de Kapel van de Aartsengel Michael. Rechtsonder kun je mooi zien dat de transfiguratie kerk wordt gerestaureerd, het dak lijkt te zweven boven de muren.Belomorsk is beroemd om zijn rotstekeningen. Alleen hier kon men tekeningen maken, omdat nergens anders in de wijde omtrek rotsen waren om op te tekenen. Ze tekenden onder andere dieren, zoals herten en elanden, mensen op ski’s en boten met mensen erin die op weg zijn naar het hiernamaals.De Solovetski eilanden liggen in de Witte Zee . Hier ligt het Solovetski Transfiguratie klooster, een UNESCO site. Het is sinds de jaren 80 weer een actief klooster, maar ten tijde van Stalin was het een van de gruwelijkste gulag kampen. Het klooster is in 1429 gesticht. Graftombes van de drie monniken die het klooster hebben gesticht staan in de transfiguratie kathedraal (rechtsboven). Eind 16e eeuw kreeg het klooster enorme stenen muren en diende het ook als verdedigingswerk tegen de Zweden (linksboven en onder). Op dit moment wordt een groot deel van het klooster gerestaureerd (midden boven).Op Zayatski eiland liggen labyrinten van zo’n 5000 jaar oud (linksboven). Wat het doel er van is, is onbekend. Een ‘labyrint’ heeft de vorm van een kruis (rechtsboven). Ook liggen hier steenstapels van dezelfde leeftijd, waarvan ook onduidelijk is wat het doel was (linksonder). We hadden een tour in het Russisch, dus genoeg tijd om van het mooie uitzicht te genieten (rechtsonder).Om het gehele jaar verse vis te kunnen eten, bouwde in de 16e eeuw de St. Philip deze dam om een baai af te dammen.Sinds de laatste keer in Cambodja in februari, kunnen we eindelijk weer zee aanraken! Nu de Witte Zee, een zuidelijke aftakking van de Arctische Oceaan. Was dus wel iets kouder dan de vorige keer dat we in de zee zwommen…Deze jongen mag zijn hele leven spelen in de Witte Zee.Het is augustus, dus bosbessentijd. Net als alle russen zijn wij dus ook het bos in gegaan en hebben ons vol gegeten. De paddenstoelen (die de russen met emmers vol uit het bos halen) hebben we voor de veiligheid maar laten staan.We zitten op de Solovetski eilanden maar zo´n 160 km onder de poolcirkel. Het is om 4 uur al licht en de zon gaat pas na 10 uur ´s avonds onder. Ook de begroeiing is noordelijk, zoals deze boomvachtjes van rendiermos.Voor de Solovetski eilanden moesten we een kleine 500 kilometer naar het noorden rijden en ook weer terug (alles voor de UNESCO lijst!). Het landschap bestond uit berken/naaldboombos afgewisseld met vennen en moerasvlaktes. Best eentonig, dus maar lekker muziek luisteren en op tijd van bestuurder wisselen.Maar deze rivier maakte ons weer wakker: De Niva rivier!Lekker kamperen. Voor de afwisseling een keer tussen de braakliggende velden. Heerlijk met een avondzonnetje erbij.Het fort in Staraya Ladoga. De St. George kerk in dit fort heeft nog fresco’s uit de 12e eeuw. Erg verschillend van de andere fresco’s die we gezien hebben. Deze hebben echt byzantijnse trekken met scherpe neuzen (de Griekse look zeg maar) en minder tierlantijntjes in de kleding.Wie is er gelukkiger, Marijke of de kat die meteen op schoot klom?Het Catherina Paleis in Pushkin is een groot Barok feest. De ene zaal/kamer is nog meer opgetuigd dan de andere. Het hoogtepunt is de Great Hall, met gouden versieringen en spiegels (linksboven). De parketvloer rechtsboven is nog origineel, de rest van de parketvloeren zijn replica’s omdat de originelen in de 2e wereldoorlog vernietigd zijn. Het behang in de Choir Anteroom is van zijde en versierd met bloemen en vogels (linksonder). Elke ruimte heeft een verwarming met delftsblauwe tegels (rechtsonder).In de Transfiguratie Kerk van onze Redder in Ilyina Straat in Velikiy Novgorod zijn de enige fresco’s van de Byzantijnse grootmeester Theophanes de Griek bewaard gebleven. Deze stammen uit de 14e eeuw. De schilderingen zijn Byzantijns met Griekse neuzen en strakkere kleden. Heel anders dan de fresco’s in andere kerken en kloosters in Rusland.De deuren aan de westkant van de Kathedraal van Sint Sophia in het Kremlin van Velikiy Novgorod stammen uit de 12e eeuw. Ze zitten vol met Bijbelse scenes. In eentje kijkt een man erg peinzend voor zich uit, een andere geeft het plukken van de appel door Adam en Eva weer.In het kremlin in Velikiy Novgorod staat het Novgorod State United Museum. Daar hebben ze ruim 250 iconen ten toon gesteld in chronologische volgorde. Een paar van de iconen die extra onze aandacht trokken zijn de iconen van Sts. Peter en Paul (linksboven, de schildering blijkt helemaal door te lopen onder de metalen lijst), van St. Nicolaas (rechtsboven), van St. Joris (linksonder) en die van Marcerius van Egypte, Onuphrius de Grote en Peter van Athos (rechtsonder).Het kremlin in Pskov heeft een indrukwekkende muur langs de Velikaya rivier.De klokken in de toren van de Trinity Kathedraal in het kremlin in Pskov worden nog met de hand bediend. Hopelijk heeft hij wel oordoppen in want zelfs op afstand was het nogal luid.De Intercession Kerk in het klooster in Pechory lijkt zo uit een sprookje (of uit de Efteling) te zijn gekomen. Dit gebied was onderdeel van Estland tijdens de jaren dertig toen Stalin kerken en kloosters vernietigde. De klokken hier zijn dan ook nog origineel uit 1570.
